Mədənin boruvari rezeksiyası (Sleeve gastrectomy) 

Obezite cərrahiyyəsində insana görə fərqli cərrahi üsullar istifadə edilə bilər. Mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatı ən çox istifadə edilən metodlardan biridir.

”Mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatı necə edilir? ”, ”Mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatının riski varmı?” , “Mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatının qiyməti nə qədərdir?” , “Mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatından sonra risklər nələrdir” kimi mövzular mədənin boruvari rezeksiyas əməliyyatı ilə bağlı ən çox verilən suallar arasındadır.

MƏDƏNİN BORUVARİ REZEKSİYASI (SLEEVE GASTRECTOMY)  ƏMƏLİYYATI NƏDİR?

Mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatı mədənin boru şəkilinə çevrilməsi əməliyyatıdır. Həzm sisteminə baxıldıqda, bu sistemin demək olar ki, bütün orqanlarının boru şəklində olduğu görülür. Yemək borusu, bağırsaqların hamısı uzunsov borular şəklində olan orqanlardır.

Bu sistemdə istisna olan mədə boru şəklində deyil, kisə şəklindədir ki, daha çox qida qəbul edib anbar yarada bilsin. Mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatı mədənin böyük bir hissəsinin birdəfəlik çıxarılması və yemək borusu və bağırsaqların davamı ilə davam edən bir sistemə çevrilməsi əməliyyatıdır.

Mədəyə boru və ya digər yad cisim qoyulmamaqdadır. Mədənin forması borunun formasına bənzədiyi üçün buna sleeve gastrectomy əməliyyatı deyilir.

Sleeve gastrectomy əməliyyatının yeganə təsiri mədənin həcmini azaltmaqdan ibarət deyil. Mədə boru şəklinə salınarkən, mədədən ifraz olunan aclıq hormonuna da ciddi təsir edir.

Yemək istəyi azalır, beyin daha az aclıq hiss edir, buna görə də sleeve gastrectomy əməliyyatı təkcə mexaniki təsir deyil, həm də hormonal təsir yaradır.

MƏDƏNİN BORUVARİ REZEKSİYASI (SLEEVE GASTRECTOMY) ƏMƏLİYYATI HANSI HALLARDA EDİLİR?

Sleeve gastrectomy, ilk növbədə, morbid piylənmənin müalicəsidir. Xəstə piylənmə ilə müşayiət olunan bir çox xəstəlik, o cümlədən tip 2 diabet, bu cərrahi prosedur çox yaxşılaşır. Ancaq əsas hədəfin piylənmə deyil, 2-ci tip diabet olduğu hallarda bypass qrupu əməliyyatlarının müvəffəqiyyəti daha yüksəkdir.

Bundan əlavə, sleeve gastrectomy cərrahiyyəsi ağır piylənmə olan xəstələrdə keçid əməliyyatı kimi istifadə edilə bilər. Şiddətli obez xəstələri bypass qrup əməliyyatlarına hazır olmaları üçün bu əməliyyata müraciət edə bilər.

MƏDƏNİN BORUVARİ REZEKSİYASI (SLEEVE GASTRECTOMY) ƏMƏLİYYATI NECƏ EDİLİR?

• Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı ümumi anesteziya altında edilən əməliyyatdır.
• Mədənin boruvari rezeksiyasiəməliyyatı demək olar ki, həmişə qapalı, yəni laparoskopik üsullarla həyata keçirilir. Cərrahdan və xəstədən asılı olaraq tək dəlikdən və ya 4-5 dəlikdən, hətta robotla da edilə bilər. Dəliklər çox kiçik olduğu üçün gələcəkdə estetik baxımdan problem yaratmır.
• Əməliyyat zamanı səhvə yol verməmək və mədəni çox kiçik etməmək üçün mədənin girişinə yemək borusunun diametrinə bərabər olan kalibrləmə borusu qoyulur. Bu kalibrləmə borusu sayəsində mədə yemək borusunun davamı kimi kiçilir, həddindən artıq dar olmanın və tıxanmanın qarşısı alınır.
• Damarlaşma və qanaxma ilə bağlı tədbir alındıqdan sonra, mədə xüsusi kəsici və bağlama alətləri ilə kəsilir.
• Prosedur bitdikdən sonra əməliyyatın əvvəlinə qoyulmuş kalibrləmə borusu çıxarılır.
• Əməliyyat zamanı bir və ya bir neçə fərqli texnika ilə boşluq olub-olmaması sınaqdan keçirilir. Bənzər testlər əməliyyatdan sonra da edilə bilər.

MƏDƏNIN BORUVARI REZEKSIYASI ƏMƏLIYYATI İLƏ BAĞLI ƏN ÇOX VERİLƏN SUALLAR

+- Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı hansı xəstələr üçün uyğundur?

Günümüzdə morbid obez xəstələr üçün tətbiq edilən cərrahi üsullar arasında mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı ən çox seçilən üsuldur. Klassik metabolik cərrahiyyə və ya mədə bypass əməliyyatı qədər təsirli olmasa da, Tip 2 diabetin korreksiyasında da müsbət nəticələr əldə edilir.

Nəzarət olunmayan şəkərli diabet və ya ağır reflü problemi olan obez xəstələrə mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı tövsiyə edilmir. Əgər obezite deyil, hədəf diabetdirsə, daha təsirli üsulların olduğunu söyləmək olar. Gələcəkdə mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatını digər cərrahi üsullara dəyişmək şansı var. İkinci bir cərrahiyyə ilə mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatını mədə bypass və ya duodenal keçid kimi metabolik cərrahiyyə üsullarına çevirmək daha asan yoludur.

+-Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından əvvəl və əməliyyat günü nələrə diqqət edilməlidir?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından əvvəl xəstələr çoxlu testlərdən keçirlər. Mədə xorası və ürək xəstəliyi kimi mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatına mane ola biləcək problemlərin olub olmadığı qiymətləndirilir. İlk növbədə əməliyyata mane olan problemlər aradan qaldırılır və xəstə əməliyyata hazırlaşdırılır. Bəzən əməliyyatdan əvvəl tətbiq edilən bu müalicələr aylarla davam edə bilər. Bundan əlavə, dietoloqlar, psixologlar və psixiatrlar da xəstəni yoxlayır və əməliyyata hazır olub-olmadığını qiymətləndirirlər. Əsas odur ki, xəstə bariatrik cərrahiyyəyə problemsiz daxil olsun.

Xəstə adətən əməliyyat günü xəstəxanaya yerləşdirilir. Əməliyyatdan sonra xəstəxanada qalma müddəti 2-3 gündür.

Çox ciddi çəki problemi olan xəstələrdə və xüsusilə qaraciyər yağlanması olan xəstələrdə əməliyyatdan əvvəl 10-15 gün ərzində xüsusi pəhriz proqramı tətbiq oluna bilər. Bu xüsusi pəhriz proqramı ilə qaraciyəri kiçildərək əməliyyatı daha təhlükəsiz etmək hədəflənir.

+-Sleeve Gastrectomy əməliyyatı üçün Yaş Həddi Varmı?

Zehni və şəxsi inkişafını tamamlamamış, yəni 18 yaşından əvvəl olan şəxslərdə mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı da daxil olmaqla obezite əməliyyatlarına üstünlük verilmir. Lakin çox nadir hallarda; Uzun müddət uşaq psixiatrının, qidalanma, endokrin və uşaq inkişafı mütəxəssisinin nəzarətində olmasına baxmayaraq kifayət qədər arıqlaya bilməyən, ciddi piylənmə hədlərini aşan və erkən yaşlarda ciddi metabolik problemlər yaşaya bilən uşaqlarda cərrahiyyə əməliyyatı düşünülə bilər. Ancaq bu çox kiçik bir xəstə qrupuna aiddir. Bu müstəsna hal istisna olmaqla, 18 yaşından əvvəl mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı və digər obezite əməliyyatları aparılmır.

Klassik məlumatlara görə yuxarı həddi 65 yaş hesab edilsə də, ümumi vəziyyəti yaxşı, cərrahi əməliyyatın öhdəsindən gələ bilən, ömrü uzun olan xəstələrdə mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı daha yaşlı olmalarına baxmayaraq edilə bilər.

+-Sleeve gastrectomy əməliyyatı üçün uyğun çəki aralığı nə qədərdir?

Bariatrik cərrahiyyə əməliyyatları, o cümlədən sleeve gastrectomy üçün cərrahi prosedura qərar verərkən artıq çəki deyil, bədən kütləsi indeksinə (BKİ) əsaslanaraq hesablamaq daha uyğun bir üsuldur. Bədən kütlə indeksi xəstənin kq. ağırlığının metrlə ifadə edilən hündürlüyün kvadratına bölünməsidir. Bu hesablamanın sonundakı rəqəm 18-25 arasındadırsa, bədən kütləsi indeksi normal sayılır. BKİ 25-30 olan insanlar obez hesab edilmir, bu qrupa artıq çəki deyilir. Bununla belə, bədən kütləsi indeksi 30 və yuxarı olan insanlar obez sayılırlar. Obez adlanan xəstələrin hamısı sleeve gastrectomy və ya digər bariatrik cərrahiyyə üçün uyğun ola bilməz. Bədən kütləsi indeksi 35 və yuxarı olan, obez olmanın yaratdığı xəstəlikləri yaşayan xəstələr mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı üçün uyğundur. Bədən kütləsi indeksi 40 və yuxarı olan xəstələrdə heç bir narahatlıq olmasa belə, mədənin boruvari rezeksiyasi və digər obezite əməliyyatları üçün uyğundur.

Yüksək diabet isə bu hallarda istisna haldır. Əgər bütün pəhriz və tibbi müalicə cəhdlərinə baxmayaraq xəstənin şəkər xəstəliyi nəzarət altına alına bilmirsə, xəstənin bədən kütlə indeksi 30-35 arasında olarsa, metabolik cərrahiyyə üçün uyğundur.

+- Mədənin boruvari rezeksiyasi (Sleeve Gastrectomy) əməliyyatında arıqlama necə əldə edilir?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatında mədə yemək borusunun davamı kimi boru halına salınır və həcmi azaldılır. Mədənin həcminin azalması ilə yanaşı, aclıq hormonu kimi tanınan qrelinin ifrazı da əhəmiyyətli dərəcədə azalır. Həm mədənin həcminin azalması, həm də aclıq hormonunun daha az ifraz olunması iştaha təsir edir. İştahı azalan, tez toxluq hiss edən və daha az qidalanma ehtiyacı olan xəstələr əməliyyatdan əvvəl və sonra düzgün qidalanma haqqında məlumatlandırılmalıdır. Xəstələr çox az qida ilə doyduğu üçün bu qidalar yüksək keyfiyyətli, yəni zülal, mineral və vitaminlərlə zəngin qidalar olmalıdır.

+- Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı hansı xəstə qrupu üçün uyğun deyil?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı (əslində bütün piylənmə və metabolik əməliyyatlar) aktiv ürək xəstəliyi, xərçəng və ağır ağciyər çatışmazlığı kimi xəstəlikləri olan və digər əməliyyatlar üçün uyğun olmayan xəstələr üçün uyğun deyil. Bundan əlavə, müəyyən zehni ​​səviyyəsi olmayan xəstələrdə belə əməliyyatlar olmamalıdır. Öz rifahını bilməyən və şüur ​​səviyyəsi aşağı olan xəstələrə (anadangəlmə və ya qazanılmış xəstəliklərə görə) belə əməliyyatlar tövsiyə edilmir. Reflüks inkişaf etmiş xəstələr və əməliyyatdan sonrakı qidalanma qaydalarını qəbul etməyən xəstələr də mədənin boruvari rezeksiyasiya əməliyyatı üçün uyğun deyil.

+- Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatının üstünlükləri nələrdir?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatının üstünlükləri iki ayrı qrupda qiymətləndirilir.

– Əməliyyat olunmaqla üstünlükləri: Heç bir dərman, pəhriz və ya idman üsulu obezitenin müalicəsində bariatrik cərrahiyyə qədər uğurlu nəticə vermir. Bu xəstələrdə Mədənin boruvari rezeksiyasi və ya digər obezite əməliyyatı üsulları ilə edilən əməliyyatların nəticələri həmişə digər üsullardan daha yaxşı nəticə verir.

-Digər cərrahi üsullara görə üstünlükləri: Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatının effektivliyi obezite əməliyyatı adı ilə tətbiq edilən digər üsullarla müqayisədə daha yüksəkdir. Mədənin boruvari rezeksiyasi və digər obezite əməliyyatı üsullarının inkişafı ilə bu gün sıxaclar və buna bənzər köhnə müalicə üsulları nadir hallarda tətbiq olunur. Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı qidalanma zamanı qida keçidinin normal gedişatını pozmur. Yəni qida adi insanlarda olduğu kimi yemək borusu, mədə və bağırsaq sırası ilə gedir. Bu baxımdan insan anatomiyasının və həzm sisteminin təbii fəaliyyəti üçün daha uyğun cərrahi üsuldur. Cərrahi üsul asan və qısa müddətli əməliyyatdır. Tez həyata keçirilə bilən, anesteziya müddəti qısa olan və buna görə də anesteziya ilə əlaqəli ola biləcək riskləri daha az olan cərrahi üsuldur. Bu, dünyada ən çox tətbiq edilən obezite əməliyyatı metodudur.

+- Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatının Riskləri Nələrdir?

Mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatının riskləri 3 əsas başlıq altında qruplaşdırıla bilər.

-Cərrahiyyə əməliyyatı keçirən obez xəstələrin riskləri: Obez xəstələrin əməliyyatlarında ürək, ağciyər, emboliya, ağciyər kollapsı, böyrək çatışmazlığı və ya əzələ aşınması kimi risklər var. Bu risklər təkcə mədənin boruvari rezeksiyasi deyil, həm də obez bir şəxsdə həyata keçirilən bütün cərrahi prosedurlara aiddir.

–Ümumi cərrahiyyənin riskləri: Bütün cərrahi əməliyyatlarda xəstələrdə yaşana biləcək risklər var. Əməliyyat olunan hər bir xəstə qanaxma və ya infeksiya kimi risklərlə üzləşir. Eyni risklər aşağı nisbətdə də olsa, mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı keçirmiş xəstələrə də aiddir.

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatının riskləri:

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra inkişaf etmiş bir reflüks problemi ola bilər.

Boru şəklində yerləşdirilən mədə genişlənə bilər.

Mədənin böyüməsindən asılı olaraq yenidən çəki alına bilər.

Mədə həzmində çətinlik və xəstənin qarnında şişlik, ürəkbulanma və ya qusma kimi problemlər ola bilər.

Erkən mərhələdə ən qorxulu risk sızma problemidir.

Mədə qanaması və ya qarın boşluğunda qanaxma riskləri var.

+- Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra sızma müalicəsi nədir?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatında sızma simptomları adətən qarın ağrısı və qızdırmadır.

+-Sleeve Gastrektomiyadan Sonra Sızma Müalicəsi Nədir?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra sızma meydana gəldiyi hallarda, müalicə həmişə cərrahi şəkildə olmur. Bəzi hallarda endoskopik üsullar son dərəcə uğurlu ola bilər. Bəzən sızma problemi radioloji üsullarla da həll edilə bilər.

+-Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı nə qədər vaxt aparır?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı adətən 30-90 dəqiqə (ortalama bir saat) arasında davam edir. Bu müddət xəstə və cərraha görə dəyişə bilər. Obezite əməliyyatlarında zamanla yarışmaq kimi bir hal yoxdur. Əməliyyatın ən ideal şəkildə aparılması vacibdir.

+-Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatı etdirən insan nə vaxt sosial həyatına qayıda bilər?

Əməliyyatdan sonra xəstəxanada qalma müddəti 2-3 gün arasındadır. Uğurlu əməliyyat keçirən və özünü yaxşı hiss edən xəstələr, seçimlərinə uyğun olaraq əməliyyatdan 5 gün sonra iş həyatına qayıda bilərlər. Əslində xəstə istəsə gecələr dostları ilə çölə çıxıb kino və ya buna bənzər yerlərdə vaxt keçirə bilər. Lakin bu prosesdə əməliyyatdan sonrakı qidalanma qaydalarına riayət etmək çox vacibdir.

+-Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra mədə böyüyürmü?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra mədənin müəyyən qədər böyüməsi təbii bir prosesdir. Bununla belə, mədənin həcmində çox artım çəkinin geri alınmasına səbəb ola bilər. Xəstənin əvvəlki çəkisinə qayıtması üçün mədənin əvvəlki həcminə qayıtmasına ehtiyac yoxdur. Mədənin boruvari rezeksiyasi mədə əməliyyatından sonra düzgün qidalanma qaydalarına əməl edilməməsi və həyat tərzinin tənzimlənməməsi mədənin böyüməsinə yol açır. Ən yanlış qidalanma səhvi qazlı içkilərin qəbulu ilə bərk və sulu qidaların eyni vaxtda qəbul edilməsidir.

+-Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra çəki qaldırmaq təhlükəlidir?

Laparoskopik yəni qapalı şəkildə edilən mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatlarından uzun müddət sonra ağır yük qaldırmağın heç bir zərəri yoxdur. Ancaq əməliyyatın ilk günlərində xəstənin çox ağır yüklər altında olması uyğun deyil. Erkən dövrdə xəstənin çanta daşımaq, pilləkənlərlə qalxıb enmək kimi adi gündəlik fəaliyyətlərini etməsində heç bir problem yoxdur.

+-Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra idmana nə vaxt başlaya bilərəm?

Xəstə; Bədən quruluşuna, əlavə xəstəliklərə, yaşına və idman vərdişlərinə görə təxminən 1-1,5 aydan sonra aktiv idman həyatına qayıda bilər. İdmanda ömürlük olacaq heç bir məhdudiyyət yoxdur. Yalnız əməliyyatdan sonrakı erkən dövrdə ağır idmanla məşğul olmaq tövsiyə edilmir. Bu mövzuda adətən terapevtlərdən kömək istənilir.

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra idman ediləcəksə, idman müəllimi və fizioterapevtin təklifi ilə bəzi qaydalar qoyularaq edilə bilər.

+-Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra cinsi əlaqə necə olmalıdır?

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından 1 həftə sonra xəstə cinsi həyatına qayıda bilər.

 +- Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra necə qidalanmalısınız?

Qidalanma və həyat tərzinin dəyişməsi mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra ən vacib iki faktordur.

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra qidalanmada nəzərə alınması lazım olan qaydalar var.

Qazlı içkilər ömürlük qadağan olunur.

Mədənin boruvari rezeksiyasi əməliyyatından sonra ilk 10-14 gün ərzində sulu şəkildə  qidalanma tələb olunur.

Pəhrizdə sulu və quru qidalar eyni vaxtda qəbul edilməməlidir.

Ümumiyyətlə, mədənin boruvari rezeksiyası əməliyyatından sonra xəstə çox az miqdarda yeyib doyduğu üçün, bu kiçik miqdar yüksək keyfiyyətli qidalardan ibarət olmalıdır. Heyvan və ya bitki mənşəli proteinlə zəngin qidalar tövsiyə olunur. Toyuq, balıq, hinduşka yumurtası, pendir və qatıq kimi proteinlə zəngin qidalara üstünlük verilməlidir.

Pəhrizdə tərəvəz və göyərtili salatlar, meyvələr və qoz-fındığa da yer verilməlidir.

Mütəxəssis bir dietoloq, lazım gələrsə, endokrinoloq mütləq pəhrizə nəzarət etməlidir.

Qidalanma ilə uyğunsuzluq varsa, lazım gəldikdə psixoloji dəstək alına bilər. Pasient qidaları bəyənmədiyi zaman məcbur etmədən peşəkarların dəstəyi ilə xəstənin qəbul edə biləcəyi qidaları düzgün təyin edilməlidir.

Qidalanmanın qeyri-kafi olduğu hallarda minerallar, zülallar və vitaminlər kimi əlavə qidalara ehtiyac yarana bilər.

Sleeve gastrectomy əməliyyatlarından sonra B-12 vitamini həb şəklində udulduqda adekvat şəkildə sorulmaya bilər. Qidalardan alınan B-12 vitaminində də bu problem yaşana bilər. Bu vəziyyətdə, B-12 əlavəsi dilaltı həb və sprey kimi və ya inyeksiya kimi istifadə edilə bilər.